भारतीय मान्सून दीड कोटी वर्षांचा

उन्हाळ्याच्या काहिलीने हैराण झालेल्या भारतीयांना आता मान्सूनचे अर्थात पावसाळ्याचे वेध लागले आहेत. कधी एकदा पाऊस सुरू होतो, त्याकडे सर्वांचे लक्ष लागले आहे. भारतात पहिल्यांदा अंदमान-निकोबार आणि केरळमध्ये मान्सून दाखल होतो आणि नंतर तो संपूर्ण भारतात पसरतो, असे आपल्याला माहिती आहे. भारतीय उपखंडातील हा मान्सून अर्थातच मोसमी वारे आणि त्याविषयीची एक बातमी नुकतीच वाचनात आली. आज त्याविषयी थोडक्यात.
भारतीय मान्सून गेल्या दीड कोटी वर्षांपासून अस्तित्वात असल्याचे पुरावे संशोधनातून मिळाले असल्याचे या बातमीत म्हटले आहे. म्हणजे आपल्या भारतातील पावसाचे वय दीड कोटी वर्ष आहे, असे म्हणता येईल.
लोकसत्ताच्या १४ एप्रिलच्या अंकात अभिजित घोरपडे यांनी ही बातमी दिली आहे. गोव्यातील राष्ट्रीय सागरशास्त्र संस्थेतील (एन. आ. ओ.) वरिष्ठ शास्त्रज्ञ डॉ. के. एस. कृष्णा, ब्रिटनमधील साऊथम्पटन विद्यापीठाचे प्रा. जॉन बुल आणि इडनबर्ग विद्यापीठाचे प्रा. रॉजर स्क्रुटन यांनी संयुक्तपणे केलेल्या संशोधनातून हा अहवाल तयार केला गेला असल्याचे या बातमीत म्हटले आहे.
हिंदी महासागर व बंगालच्या उपसागरात केलेल्या संशोधनातून भारतीय मान्सूनचा आढावा घेतला आहे. मान्सूनच्या जन्मापासून आजपर्यतच्या काळात त्याचे प्रमाण कमी जास्त झाले असले तरी त्याची नियमितता कायम आहे. भारतीय मान्सून अस्तित्वात कधी आला, त्याबद्दल विविध मतप्रवाह असून त्यापैकी एका मतप्रवाहानुसार,(जो सर्वमान्य होता) ८० लाख वर्षांपूर्वी याची निर्मिती झाली असावी. हिमालयाने विशिष्ट उंची गाठल्याने हे मोसमी वारे निर्माण झाले, असे मानले जात होते. मात्र संधोधकांनी हिंदी महासागरातील २९९ भ्रुंश (भूखंडामध्ये असणाऱया कमकुवत भेगा) व बंगालच्या उपसागरात सुंदरबन प्रदशाजवळ जमा झालेला गाळ यांचा अभ्यास केला गेला. त्यानुसार हिमालयाची उंची वाढण्याचा पाचवा टप्पा १.५४ ते १.३९ कोटी वर्षांपूर्वीच्या काळात सुरू झाला आणि त्यामुळेच मान्सून अस्तित्वात आल्याचे या बातमीत सांगण्यात आले आहे.
त्यापूर्वी मान्सूनचे वारे कदाचित सौम्य स्वरूपात वाहात असावेत, मात्र अखेरच्या टप्प्यात त्यांची तीव्रता वाढून त्याला आजचे स्वरुप प्राप्त झाले, असल्याचे संशोधकांचे मत आहे.
आत्तापर्यंत आपाण मे महिन्याच्या अखेरीस मान्सून अंदमान-निकोबार व केरळ मध्ये दाखल होतो, असे वाचत होतो. त्यानंतर हा मान्सून कसा कसा पुढे सरकतो, हे ही आपल्याला माहिती होते. मात्र गोव्यातील राष्ट्रीय सागरशास्त्र संशोधन संस्थेतील या संशोधनामुळे मान्सूनविषयक ही नवी माहिती आपल्याला कळली आहे.