खगोलशास्त्राचा समग्र व सचित्र अवकाशवेध..

आपल्या सर्वानाच आकाशातील ग्रह, तारे याविषयी एक सुप्त आकर्षण असते. रात्रीच्या वेळी काळेभोर आकाश पाहणे आणि त्या आकाशात विविध ग्रह, तारे, नक्षत्रे शोधणे आणि ते पाहणे यात वेळ कसा जातो, ते कळत नाही. अर्थात त्यासाठी आकाशाची माहिती असणारा एखादा तज्ज्ञ आपल्याबरोबर असला पाहिजे. म्हणजे नेमकी माहिती आपल्याला कळू शकते. खगोलशास्त्र, आकाश, ग्रह-तारे, नक्षत्र आदींविषयी समग्र माहिती आणि ती सुद्धा मराठीतून असणाऱया एका संकेतस्थळाची ओळख मी आज करून देणार आहे. खगोलशास्त्रावरील मराठीतील हे पहिले संकेतस्थळ असून सोप्या व भरपूर चित्रे, आकृत्या, अॅनिमेशन पद्धतीने या विषयाची माहिती करून देण्यात आली आहे. www.avakashvedh.com असा या संकेतस्थळाचा पत्ता आहे.
सध्याच्या काळात या विषयाबाबत शालेय आणि महाविद्यालयीन विद्यार्थी, युवक आणि सर्वसामान्य नागिरकांमध्येही आवड निर्माण झालेली आहे. अनेक खगोलमंडळे, विज्ञानप्रेमी संस्था आकाश निरीक्षणाचे कार्यक्रम आयोजित करत असतात. कर्जत जवळील वागंणी हे गाव आकाशदर्शनासाठीच प्रसिद्ध आहे. कारण त्या ठिकाणी शहरात असतात, तसा दिव्यांचा भगभगाट नसल्याने काळ्याभोर आकाशात ग्रह, तारे आणि नक्षत्रे छान दिसू शकतात. शहरापासून दूर एखाद्या खेडेगावात आपण गेलो तरीही असे काळेभोर आकाश पाहायला मिळू शकते. अशा या खगोलशास्त्रावर इंग्रजी भाषेत खूप लेखन झालेले असून मराठीतही जयंत नारळीकर, दा. कृ. सोमण, प्रा. मोहन आपटे, हेमंत मोने (काही नावे राहिली असल्यास क्षमस्व)यांनी हा विषय सोप्या भाषेत लोकांपुढे आपल्या लेखनातून आणला असून आजही वेळोवेळी ही मंडळी या विषयावर वृत्तपत्रातून लेखन करत असतात.
या विषयावर आजवर मराठीत संकेतस्थळ नव्हते. खगोलप्रेमी आणि खगोलअभ्यासक असलेल्या सचिन पिळणकर या तरुणाने ही उणीव भरून काढली असून या विषयावर समग्र माहिती देणारे हे संकेतस्थळ सुरू केले आहे. महाराष्ट्र राज्य शासनाचे सर्वोत्कृष्ट संकेतस्थळाचे पहिले पारितोषिकही या संकेतस्थळाला मिळाले असून इतरही अनेक बक्षिसे मिळाली आहेत.
या संकेतस्थळावर आपण गेलो की पहिल्यांदा आपल्याला त्या दिवसाचा म्हणजे आजच्या दिवसाचा सुर्योदय व सुर्यास्त आणि चंद्रोदय व चंद्रास्त यांच्या वेळा पाहायला मिळतात.याच ठिकाणी जो महिना सुरू आहे, त्या महिन्याचे आकाश, त्या महिन्यातील आकाशातील ग्रहिस्थती, त्या महिन्यात घडणाऱया विशेष घटना, होणारा उल्कावर्षाव याची माहिती मिळू शकते.
संकेतस्थळावर पहिले पान, हा महिना, सुरुवात, ओळख सूर्यमालेची, लेख आणि कथा, अंतराळ, खगोलीय गोष्टी, भारतीय खगोलशास्त्र, भारतीय खगोलशास्त्रज्ञ असे गट तयार करण्यात आले आहेत. त्या त्या गटावर क्लिक केले की आणखी सविस्तर माहिती आपल्या समोर येते.
ओळख सूर्यमालेची यात सूर्यमालेचे अवकाशातील स्थान, सूर्यमालेबद्दल अन्य माहिती, आपली आकाशगंगा, अवकाशातील ग्रह व तारे पाहायला मिळते. त्याबरोबरच खगोल शब्दसूची, आजवर झालेले आणि यापुढे होणारे महत्वाचे उल्कावर्षाव यांची माहिती सांगण्यात आली आहे. आर्यभट्ट, वराहमिहीर, भास्कराचार्य ते जयंत नारळीकर आदी भारतीय खगोलशास्त्रचांचा परिचयही येथे करून देण्यात आला आहे.
संकेतस्थळावर खास प्रश्नोत्तरे असा एक विभाग असून यात सर्वसामान्यांना पडणाऱया उत्तरायण व दक्षिणायन, आकाश आणि अवकाश, अधिक्रमण म्हणजे काय, ध्रुवतारा कसा शोधायचा, प्रकाशवर्ष म्हणजे काय, अवकाशाचा नकाशा कसा पाहायचा या आणि अशा अनेक प्रश्नांचे शंकासमाधान सोप्या भाषेत या संकेतस्थळावर करण्यात आले आहे.
लहानमुले आणि शालेय विद्यार्थ्यांमध्ये खगोलशास्त्राविषयी आवड निर्माण करण्यासाठी, त्यांना हा विषय सहज व सोप्या भाषेत समजून देण्यासाठी आणि आपल्यालाही याविषयी सचित्र व समग्र माहिती मिळण्यासाठी हे संकेतस्थळ अत्यंत उपयुक्त असे आहे. प्रत्येकाने किमान एकदा तरी येथे भेट द्यावीच.